روف گاردن چیست؟

روف گاردن Roof Garden چیست؟

روف گاردن یا باغ بام، فضایی سبز بر روی پشت‌بام ساختمان‌هاست که با کاشت گیاهان مختلف، هم جلوه‌ای زیبا ایجاد می‌کند و هم مزایای زیادی دارد. این بام‌های سبز با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، به کاهش آلودگی هوا کمک کرده و کیفیت زندگی شهری را بهبود می‌بخشند.از دیگر مزایای آن می‌توان به عایق حرارتی، رطوبتی و صوتی، کاهش مصرف انرژی برای سرمایش و گرمایش، جلوگیری از روان‌آب‌های سطحی، ایجاد زیستگاه برای پرندگان و حشرات، و افزایش تنوع زیستی شهری اشاره کرد.

با توجه به رشد شهرنشینی و کمبود فضای سبز، اجرای روف گاردن یا سقف سبز راهی مؤثر برای تبدیل پشت‌بام‌های بلااستفاده به محیطی پویا و دلنشین است؛ فضایی که می‌تواند مکانی برای استراحت، تفریح و محوطه‌سازی مدرن باشد و ارزش ملک را نیز افزایش دهد.

بررسی روف گاردن Roof Garden

مزایای روف گاردن

روف گاردن‌ها یا باغ‌های بام، علاوه بر ایجاد زیبایی، فواید زیادی برای ساختمان و محیط شهری دارند. این مزایا را می‌توان در دو دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد:

مزایای اقتصادی

کاهش هزینه‌های انرژی: پوشش گیاهی بام، ساختمان را به‌صورت طبیعی عایق می‌کند و مصرف انرژی برای سرمایش و گرمایش کاهش می‌یابد.

افزایش ارزش ملک: ساختمان‌هایی که دارای باغ بام هستند، جذابیت بیشتری برای خریداران و مستاجران دارند.

بهره‌وری از فضا: با رعایت قوانین استفاده از روف گاردن، می‌توان فضای مرده پشت بام را به محیطی کاربردی و دلپذیر تبدیل کرد.

مزایای زیست‌محیطی و اجتماعی

بهبود کیفیت هوا: گیاهان روی بام دی‌اکسیدکربن را جذب و اکسیژن تولید می‌کنند و به کاهش آلودگی کمک می‌کنند.

مدیریت آب باران: روف گاردن‌ها آب باران را جذب کرده و از روان‌آب‌های سطحی جلوگیری می‌کنند.

ایجاد فضای اجتماعی: این فضاها مکان مناسبی برای استراحت، تفریح و دورهمی ساکنین هستند.

افزایش زیبایی شهری: با استفاده از تصاویر روف گاردن می‌توان دید بهتر و ایده‌های جذاب برای طراحی خلق کرد.

تنوع زیستی: این بام‌ها می‌توانند زیستگاه پرندگان و حشرات باشند و تنوع زیستی شهری را افزایش دهند.

کاربردهای روف گاردن

بام سبز ها در مکان‌های متنوعی کاربرد دارند، از جمله:

ساختمان‌های مسکونی: برای ایجاد فضای سبز خصوصی و بهبود منظر.
ساختمان‌های تجاری/اداری: برای استراحت کارکنان و جذب مشتری.
هتل‌ها/مراکز اقامتی: برای ارائه خدمات ویژه و برگزاری مراسم.
بیمارستان‌ها/مراکز درمانی: برای بهبود روحیه بیماران و فضای استراحت کارکنان.
مدارس/دانشگاه‌ها: به عنوان فضای آموزشی و سبز برای دانشجویان.
ساختمان‌های دولتی/عمومی: به عنوان نماد پایداری و بهبود محیط شهری.
پارکینگ‌های طبقاتی: برای کاهش اثرات بصری و گرمای جذب شده.

به طور خلاصه، هر ساختمانی که توانایی تحمل بار را داشته باشد و هدف بهبود محیط و افزایش فضای سبز را دنبال کند، می‌تواند از روف گاردن بهره‌مند شود.

بررسی مزایای ساخت روف گاردن

مراحل طراحی و اجرای بام سبز یا Roof garden

ارزیابی و امکان‌ سنجی : ابتدا ظرفیت باربری سقف توسط مهندس سازه بررسی می‌شود. وضعیت عایق رطوبتی و سیستم زهکشی موجود ارزیابی و اهداف کاربری و بودجه مشخص می‌گردد. رعایت قوانین محلی نیز در این مرحله اهمیت دارد.

طراحی : طرح مفهومی و سپس نقشه‌های فنی دقیق شامل لایه‌بندی (محافظ، زهکشی، فیلتر، بستر کاشت)، سیستم آبیاری و جانمایی گیاهان تهیه می‌شود. انتخاب نوع بام سبز (گسترده، متمرکز) و گیاهان مقاوم به شرایط بام در این مرحله صورت می‌گیرد.

اجرا : سطح پشت بام آماده شده و لایه‌ها به ترتیب نصب می‌شوند. سیستم زهکشی و آبیاری طبق نقشه اجرا می‌گردد. بستر کاشت مناسب پخش شده و گیاهان با رعایت اصول باغبانی کاشته می‌شوند. در صورت نیاز، مسیرهای دسترسی و عناصر تزئینی نیز اجرا می‌گردند. نظارت بر کیفیت اجرا ضروری است.

نگهداری : پس از اجرا، نگهداری منظم شامل آبیاری متناسب با نیاز گیاهان، وجین کردن علف‌های هرز، کوددهی دوره‌ای و هرس کردن انجام می‌شود. بررسی عملکرد سیستم زهکشی و بازرسی‌های دوره‌ای برای حفظ سلامت و طول عمر بام سبز اهمیت دارد.

اجرای موفق یک بام سبز نیازمند همکاری متخصصین در زمینه‌های مهندسی، معماری منظر و باغبانی است. برنامه‌ریزی دقیق و اجرای اصولی، کلید ایجاد یک فضای سبز پایدار بر روی پشت بام خواهد بود.

نکات کلیدی در اجرای روف گاردن

• خاک مناسب: سبک با زهکشی و حفظ رطوبت مناسب، حاوی مواد مغذی برای رشد گیاهان بوده و انتخاب درست آن از ابتدا مهم است.
• سیستم آبیاری گیاهان: سیستم اتوماتیک قطره‌ای، روشی کارآمد برای تامین منظم آب مورد نیاز گیاهان و صرفه‌جویی در مصرف آب است.
• نورپردازیدر روفگاردن: علاوه بر زیبایی شبانه، امکان استفاده از فضا را در تاریکی فراهم کرده و طراحی آن به جانمایی عناصر بستگی دارد.
• سیستم کف سازی و ایزولاسیون: استفاده از مواد عایق باکیفیت و لایه‌بندی مناسب برای جلوگیری از نفوذ آب به پشت بام ضروری و حیاتی است.
• مصالح مناسب : سبک و مقاوم در برابر شرایط جوی انتخاب شده و توزیع یکنواخت بار وزن در طراحی مد نظر قرار می‌گیرد.
• زهکشی بستر گیاهان: خروج موثر آب اضافی از بستر کاشت و سطح بام برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه و تجمع آب اهمیت دارد.
• عملیات فیلترینگ: استفاده از لایه‌های الیاف مخصوص برای جلوگیری از شسته شدن خاک و مسدود شدن سیستم زهکشی ضروری است.
• تجهیزات جانبی: مبلمان مقاوم، فلاورباکس، آلاچیق، آبنما و نورپردازی بر اساس نیاز و طراحی فضا انتخاب می‌شوند.
• آلاچیق/پرگولا: علاوه بر ایجاد سایه و محافظت، عناصر معماری مهمی برای زیبایی و ایجاد فضای دنج در باغ بام هستند.
• مبلمان فضای باز: با جنس مقاوم در برابر شرایط جوی انتخاب شده و امکان استفاده راحت و طولانی‌مدت از فضا را فراهم می‌کند.

انواع روش های اجرا بام سبز

روف گاردن ها یا بام سبزها بر اساس نوع طراحی، میزان بار وارده بر ساختمان، عمق بستر کاشت و نوع پوشش گیاهی به انواع مختلفی تقسیم می شوند. در اینجا به برخی از مهم ترین انواع باغ بام اشاره می کنیم:

1. گسترده (Extensive Green Roof)

ویژگی ها: این نوع بام سبز دارای بستر کاشت کم عمق (معمولاً تا 20 سانتی متر) و وزن سبکی است. بیشتر از گیاهان پوششی، چمن ها، خزه ها و گیاهان مقاوم به شرایط سخت آب و هوایی که نیاز به نگهداری کمی دارند، در آن استفاده می شود.
کاربرد: بیشتر برای ساختمان هایی مناسب است که تحمل بار زیادی را ندارند و هدف اصلی از ایجاد آن، بهبود منظر شهری، افزایش سرانه فضای سبز و مزایای زیست محیطی است. هزینه اجرای آن نسبت به سایر انواع روف گاردن کمتر است.

2. متمرکز (Intensive Green Roof)

ویژگی ها: این نوع روفگاردن دارای بستر کاشت عمیق (بیش از 30 سانتی متر) و وزن نسبتاً زیادی است. امکان کاشت انواع متنوعی از گیاهان از جمله درختچه ها، درختان کوچک، گل ها و حتی ایجاد چمنزار و باغچه های سبزیجات در آن وجود دارد.
کاربرد: بیشتر برای ساختمان هایی با پشت بام وسیع و مقاوم به بار زیاد مناسب است. این نوع بام سبز بیشتر شبیه به یک باغ واقعی بر روی پشت بام است و می تواند فضایی برای تفریح، استراحت و حتی کشاورزی شهری فراهم کند. هزینه اجرای آن نسبت به روف گاردن گسترده بیشتر است.

3. یا بام سبز نیمه متمرکز (Semi-intensive Green Roof)

ویژگی ها: این نوع بام سبز ترکیبی از ویژگی های روفگاردن گسترده و متمرکز است. عمق بستر کاشت آن متوسط (بین 20 تا 30 سانتی متر) بوده و امکان کاشت گیاهان متنوع تری نسبت به سقف سبز گسترده، از جمله گیاهان بوته ای و برخی از گیاهان دارویی را فراهم می کند.
کاربرد: این نوع بام سبز انعطاف پذیری بیشتری در طراحی دارد و می تواند هم جنبه های زیبایی شناختی و هم کاربری های متنوعی را پوشش دهد.

4. مدولار یا جعبه گیاه (Modular or Planter Box Green Roof)

ویژگی ها: در این روش، گیاهان در داخل جعبه ها یا گلدان های پیش ساخته کاشته شده و سپس بر روی پشت بام قرار می گیرند. این سیستم نصب آسان و قابلیت جابجایی و تغییر چیدمان را فراهم می کند.
کاربرد: برای پشت بام هایی با اشکال پیچیده یا زمانی که نیاز به تغییرات آتی در فضای سبز وجود دارد، مناسب است. همچنین می تواند به صورت ترکیبی با سایر انواع روف گاردن استفاده شود.

انواع دیگر روف گاردن بر اساس کارکرد و طراحی

بام باغ (Roof Garden): اصطلاحی که بیشتر برای سقف سبزهای متمرکز با کاربری تفریحی و ایجاد فضای سبز قابل استفاده برای ساکنین به کار می رود.
زراعت عمومی (Urban Farming): بام سبز هایی که به طور خاص برای کاشت و پرورش محصولات غذایی و خوراکی طراحی می شوند.
بام سبز اداری: با محوریت ایجاد فضایی مناسب برای حضور و فعالیت کارکنان، برگزاری جلسات و استراحت در محیط کار.
روف گاردن با چمن مصنوعی: در این نوع بام سبز به جای چمن طبیعی از چمن مصنوعی برای پوشش سطح استفاده می شود که نیاز به نگهداری کمتری دارد.
بام سبز چوبی یا ترموود: در طراحی این نوع بام سبز از چوب و ترموود به عنوان عنصر اصلی در ساخت کفپوش، مبلمان و سایر اجزا استفاده می شود.

انتخاب نوع مناسب بام سبز بستگی به عوامل مختلفی از جمله میزان باربری سقف، بودجه، اهداف کاربری و سلیقه طراح و کارفرما دارد.

بام سبز در تهران

انواع کلاس‌ های روف گاردن

روف گاردن‌ها رو میشه بر اساس شدت توسعه و نوع کاربردشون به چند کلاس مختلف تقسیم کرد. این کلاس‌بندی به ما کمک می‌کنه تا ویژگی‌ها، امکانات و نیازمندی‌های هر نوع رو بهتر بشناسیم. به طور کلی، سه کلاس اصلی برای روف گاردن‌ها وجود داره: A، B و C.

مشخصات باغ بام کلاس A

روف گاردن‌های کلاس A، که بهشون سقف سبزهای فشرده یا intensive هم گفته میشه، شبیه یه باغ معمولی روی زمین هستن. این نوع روف گاردن‌ها به خاطر داشتن خاک عمیق، برای کاشت انواع گیاهان مناسبن:

خاک عمیق: حداقل 30 تا 150 سانتی‌متر عمق خاک برای درختان بزرگ و گیاهان با ریشه قوی
تنوع گیاهی بالا: امکان کاشت درختان بزرگ، درختچه‌ها، گل‌ها و چمن
نگهداری زیاد: نیاز به آبیاری، کوددهی، هرس و نگهداری منظم
وزن زیاد: به خاطر خاک زیاد و گیاهان بزرگ، وزن زیادی به سازه وارد میکنن
هزینه بالا: ساخت و نگهداریشون نسبت به بقیه کلاس‌ها گرون‌تره
کاربری: بیشتر برای فضاهای تفریحی، پارک‌ها و باغ‌های روی پشت بوم استفاده میشن

مشخصات روف گاردن کلاس B

سقف سبزهای کلاس B، که بهشون روف گاردن‌های نیمه فشرده یا semi-intensive هم میگن، ترکیبی از ویژگی‌های کلاس A و C رو دارن. این نوع روف گاردن‌ها برای داشتن یه فضای سبز متنوع با نگهداری متوسط مناسبن:

خاک متوسط: 15 تا 30 سانتی‌متر عمق خاک برای گیاهان کوچیک‌تر و چمن
تنوع گیاهی متوسط: امکان کاشت چمن، گیاهان پوششی، گل‌های فصلی و گیاهان بوته‌ای کوچیک
نگهداری متوسط: نیاز به آبیاری و نگهداری کمتر از کلاس A
وزن متوسط: وزن کمتری نسبت به کلاس A دارن و برای بیشتر ساختمون‌ها مناسبن
هزینه متوسط: هزینه ساخت و نگهداریشون از کلاس A کمتره
کاربری: برای تراس‌ها، پشت بوم‌های مسکونی و فضاهای سبز کوچیک مناسبن

مشخصات محوطه‌ سازی پشت‌ بام کلاس C

روف گاردن‌های کلاس C، که بهشون باغ بام های گسترده یا extensive هم گفته میشه، سبک‌ترین و کم دردسرترین نوع روف گاردن هستن. این نوع سقف سبز ها بیشتر برای اهداف زیست محیطی و کاهش بار حرارتی ساختمان استفاده میشن:

خاک کم: 5 تا 15 سانتی‌متر عمق خاک، که برای گیاهان مقاوم و کم توقع کافیه
تنوع گیاهی کم: بیشتر از گیاهان پوششی مقاوم به خشکی و شرایط سخت مثل sedum استفاده میشه
نگهداری کم: نیاز به آبیاری و نگهداری خیلی کمی دارن و تقریباً خودکفا هستن
وزن کم: وزن خیلی کمی به سازه وارد میکنن و برای بیشتر ساختمون‌ها مناسبن
هزینه کم: کمترین هزینه رو بین کلاس‌های محوطه‌ سازی پشت‌ بام دارن
کاربری: برای ساختمون‌های اداری، صنعتی و جاهایی که هدف اصلی ایجاد فضای سبز نیست، مناسبن

گیاهان مناسب پشت روف گاردن